بررسی شاخص های کارایی و نقش مخازن تاخیری در کنترل سیلاب خروجی از حوضه (مطالعه موردی: حوضه جعفرآباد استان گلستان)

مهار سیلاب با استفاده از مخازن تأخیری تاثیر مستقیم و سریعی بر سیلاب می‌گذارد. هدف از این تحقیق بررسی شاخص‌های کارایی مخازن تأخیری و تاثیر آنها بر کاهش دبی اوج و حجم سیلاب در حوضه‌ جعفرآباد استان گلستان است. برای این منظور فرآیند بارش- رواناب و روندیابی سیلاب در مخازن با استفاده از نرم‌افزار HEC-HMS شبیه‌سازی گردید. مدل تحت چهار سناریو مختلف (بدون مخزن و با مخزن خالی، نیمه‌پر و پر) و برای دوره بازگشت‌های مختلف 2 تا 100 سال اجرا گردید. تحلیل آماری نتایج بر اساس آزمون تجزیه واریانس یک طرفه صورت گرفت. به منظور بررسی اثر مخزن بر سیلاب ورودی به مخزن (کارایی مخزن)، از دو شاخص نرخ تضعیف سیلاب و نسبت ذخیره استفاده گردید. نتایج نشان داد که احداث مخازن تأخیری موجب تأخیر در زمان وقوع دبی اوج و کاهش دبی اوج و حجم سیلاب خروجی از مخزن گردید ولی این کاهش‌ها از نظر آماری معنی‌دار نبود. اثر مخزن با افزایش دوره بازگشت سیلاب کاهش یافت. حداکثر میزان کاهش حجم سیلاب برای مخزن خالی، نیمه‌پر و پر به ترتیب 1/61، 2/33 و 8/0 درصد و برای دبی پیک به ترتیب 9/63، 8/32 و 6/6 درصد بود. حداکثر نرخ تضعیف سیلاب برای مخازن در شرایط خالی، نیمه‌پر و کاملاً پر به ترتیب 26، 19 و 7 درصد و حداکثر نسبت ذخیره برای مخزن خالی و نیمه‌پر به ترتیب 14 و 5 بود که نشان‌دهنده کارایی مخازن در کنترل سیلاب است. نتایج نشان داد که کارایی مخزن در کنترل سیلاب فقط به حجم مخزن و میزان سیلاب بستگی ندارد.